ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ Του Νίκου Ι. Κωστάρα

Το Άγιο Όρος είναι το περιβόλι της Παναγιάς, η κιβωτός της Ορθοδοξίας αλλά και η Ακρόπολη του Γένους, το μεγαλύτερο ανά την υφήλιο Ορθόδοξο μοναχικό κέντρο με παγκόσμια ιερή ακτινοβολία. «Το ελληνικό κράτος και σύμπας ο ελληνισμός αποβλέπει προς το Άγιο Όρος ως προς κιβωτόν των θρησκευτικών και εθνικών παραδόσεων», όπως τονίζει ο μεγάλος Ελευθέριος Βενιζέλος κατά την επίσκεψή του στην Αθωνική πολιτεία. Σήμερα, το Άγιο Όρος αναγεννάται, αλλά δεν μπορεί και δεν πρέπει ν’ αλλάξει. Συνεχίζει και αρμενίζει σωστά, όπως το κάνει αιώνες τώρα. Ο Άθωνας αρχίζει να γίνεται πανορθόδοξη δεξαμενή θείων υδάτων, έτοιμη να αρδεύσει όλη την Ευρώπη, όλη την ανθρωπότητα, την ορθοδοξία και όλη την χριστιανοσύνη. Τα τελευταία χρόνια το Αγιώνυμο Όρος έλκει όλο και περισσότερους προσκυνητές που μένουν έκπληκτοι με τα μοναδικά μνημεία και τους θρησκευτικούς θησαυρούς αλλά και έκθαμβοι από την ομορφιά της παρθένας φύσης. Το Άγιο Όρος δεν είναι περιήγηση. Δεν είναι μόνο θρησκεία. Είναι και φύση, είναι και ιστορία. Είναι περισσότερο ελληνικό και όχι χριστιανικό, συνεχιστής της χιλιόχρονης εποχής του Βυζαντίου, βιώνοντας την ήρεμη ανάσα ενός μεγαλείου. Το μεγαλείο εδώ είναι ... η ταπεινότητα, που έχει τη δύναμη να μεταβάλει και μορφωμένους και αμαθείς σε νέα πλάσματα. Γίνεται μια αποτοξίνωση, μια κάθαρση της ψυχής, με άχρηστο το φορτίο της κοσμικής εμπειρίας.

Στο Άγιο Όρος καθένας βρίσκει αυτό που ψάχνει. Ο οικολόγος την παρθένα φύση, ο πιστός την ευλάβεια και την κατάνυξη, ο πληγωμένος τη γιατρειά, ο αμαρτωλός τη συγχώρεση. Η μαρτυρία του Αγίου Όρους στο σύγχρονο κόσμο είναι να δούμε καλύτερα τον άγνωστο πλησίον, να γνωρίσουμε αληθινά τον άγνωστο Θεό όπως λέγει ο γνωστός Αγιορείτης Μοναχός Μωυσής. Και συμπληρώνει ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος: «Ο καθένας φέρνει στο Άγιο Όρος τον εαυτό του: την προέλευσή του, την αγωγή του, την παιδεία του, το κοσμοείδωλό του, την προσωπική ιστορία του. Τα φέρνει, για να συνομιλήσουν με το Όρος».

Για να επισκεφτείς / προσκυνήσεις το Άγιο Όρος χρειάζεται να κάνεις αίτηση τηλεφωνικώς (2310-252575) ένα μήνα νωρίτερα στο Γραφείο Προσκυνητών Αγ. Όρους στη Θεσσαλονίκη. Από την Αθήνα πας με το τρένο από Σταθμό Λαρίσης μέχρι Θεσσαλονίκης και μετά με λεωφορείο μέχρι Ουρανούπολη ή με λεωφορείο από Αθήνα κατευθείαν Ουρανούπολη (8:30 ώρες). Έτσι, όταν φθάσεις Ουρανούπολη, το τελευταίο χωριό πριν από τα όρια του Αγίου Όρους, υπάρχει το Γραφείο Προσκυνητών, απ’ όπου μπορεί κανείς να προμηθευτεί το διαμονητήριο. Το διαμονητήριο παραχωρεί άδεια παραμονής για τέσσερις ημέρες στο Αγιώνυμο Όρος. Οι επισκέπτες έχουν δικαίωμα να παραμείνουν από μια βραδιά σε τέσσερα διαφορετικά μοναστήρια, με τα οποία όμως θα πρέπει να έχουν συνεννοηθεί προηγουμένως τηλεφωνικά. Κανονικά επιτρέπονται μόνο 120 επισκέπτες καθημερινά.

Όταν πάρουμε το διαμονητήριο από το Γραφείο Προσκυνητών, αγοράζουμε εισιτήρια για το πλοίο «Άξιον Εστί» που θα μας μεταφέρει στη Δάφνη, το επίνειο της μοναχικής πολιτείας. Από το οχηματαγωγό αριστερά σου ατενίζεις την καταπράσινη ομορφιά της δυτικής ακτής του Αγίου Όρους. Το πλοίο προσεγγίζει διαδοχικά τις Μονές Δοχειαρίου, Ξενοφώντος, Αγίου Παντελεήμονος (το Ρώσικο), Ξηροποτάμου και φτάνει στο λιμανάκι της Δάφνης. Από ‘κει με λεωφορείο κατευθυνόμαστε για τις Καρυές, την πρωτεύουσα της Αθωνικής πολιτείας.

Άλλοι όμως μπορεί με το άλλο καραβάκι από τη Δάφνη να κατευθυνθούν για τις Μονές Σιμωνόπετρας Οσίου Γρηγορίου, Αγίου Διονυσίου και Αγίου Παύλου. Οι περισσότεροι όμως κατευθύνονται για τις Καρυές, την πρωτεύουσα της Αθωνικής Πολιτείας που είναι μια ιδιότυπη μοναχική πολιτεία με εκκλησίες, αγορά, εργαστήρια, όπου μονάχα μοναχούς και λαϊκούς άντρες μπορεί να δει κανείς. Ένα προσκύνημα στον ιερό ναό Πρωτάτου, όπου φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα «Άξιον Εστί». Ο Ναός Πρωτάτου πάνω από δέκα αιώνες χρησιμοποιείται για κοινή λατρεία των μοναχών των Καρυών και για όλες τις επίσημες τελετές της ιερής κοινότητας. Στις Καρυές βρισκόμαστε τις μεσημβρινές ώρες. Έτσι, στο μικρό πανδοχείο γίνεται το πρόχειρο γεύμα με φασολάδα, πατάτες γιαχνί, σαλάτα και αγιορείτικο κρασί, αφού προηγουμένως έχουμε κανονίσει το δρομολόγιό μας για διανυκτέρευση σε κάποιο μοναστήρι με τα πόδια ή με το μικρό λεωφορείο.

Στη χερσόνησο του Άθω υπάρχουν 20 κύριες Μονές, 12 σκήτες και 700 κελιά-καλύβες, καθίσματα και ησυχαστήρια. Εδώ ισχύει το παλαιό ημερολόγιο (13 μέρες νωρίτερα) και η ώρα που δείχνουν τα ωρολόγια είναι η βυζαντινή: τέσσερις ώρες μπροστά από τη δική μας, του «κόσμου». Το Άγιο Όρος και η Παναγιά αλληλοπεριχωρούνται. Πολλές θαυματουργές εικόνες της Παναγίας υπάρχουν. Κρατούν το τιμόνι της Αθωνικής πολιτείας.

Τα περισσότερα μοναστήρια είναι χτισμένα σε σχήμα τετραγώνου, στο κέντρο του οποί ου βρίσκεται η εκκλησία, το καθολικό. Στην είσοδο της Μονής βρίσκεται ένας μοναχός που μας καλωσορίζει και μας οδηγεί στο Αρχονταρίκι, το χώρο υποδοχής των επισκεπτών με πρώτο κέρασμα με λουκούμι και δροσερό νερό. Συμπληρώνουμε τα στοιχεία μας στο βιβλίο επισκεπτών και οδηγούμαστε στο δωμάτιο όπου θα φιλοξενηθούμε.

Στις πέντε το απόγευμα τελείται εσπερινός και μετά οδηγούμεθα στην Τράπεζα για τον δείπνο και εν συνεχεία στο Καθολικό για τον απόδειπνο. Εδώ ο μοναδικός φωτισμός έρχεται από τα καντήλια και τα κεριά. Οι ψαλμωδείς, το άρωμα του θυμιάματος, το φως των καντηλιών που τρεμοπαίζει, δημιουργούν μια αίσθηση γαλήνης στην ψυχή των προσκυνητών. Η λειτουργία τελειώνει και οι επισκέπτες συγκεντρώνονται στο αρχονταρίκι κι εκεί γίνεται μια συζήτηση, διάλογος, προβληματισμοί για τη ζωή και ιστορικά και θαύματα της μονής. Ο έξω κόσμος με τις πίκρες, τα βάσανα και τα άγχη φαίνεται τόσο μακρινός. Μετά για ύπνο γιατί το πρωί στις τρεις χτυπάει το τάλαντο για την ορθρινή προσευχή και εν συνεχεία τη θεία λειτουργία. Μετά μπαίνουμε στην Τράπεζα. Στο ένα τραπέζι κάθονται οι μοναχοί, στο άλλο οι επισκέπτες. Ένας μοναχός διαβάζει αποσπάσματα από ιερά κείμενα όσο εμείς οι υπόλοιποι τρώμε το λιτό φαγητό. Η όλη διαδικασία διαρκεί ελάχιστα και στο άκουσμα του ήχου από ένα καμπανάκι απομακρύνονται πρώτοι οι μοναχοί και ύστερα οι προσκυνητές. Το φαγητό στη μονή δεν είναι απόλαυση αλλά ανάγκη. Η ψυχή τελικά περπατάει μόνο εκεί που δεν κυκλοφορεί η άνεση, η εκκοσμίκευση, ο συμβιβασμός, η καταστροφική «επιτυχία» του σύγχρονου πολιτισμού. Συμπληρώνεται ο χρόνος από προσκυνήματα στα ιερά λείψανα των αγίων μαρτύρων και οσίων της πίστης μας και στις αξιόλογες βιβλιοθήκες με πλήθος χειρογράφων και κειμηλίων αλλά και ένα μεγάλο ζωντανό μουσείο τέχνης και πολιτισμού.

Ακόμη, ερχόμενοι σ’ επαφή με φωτισμένους ηγούμενους που «μας προσφέρουν τη μεγάλη χάρη του βιωμένου παραδείγματος στη σύγχρονη φλυαρούσα υπερκαταναλωτική κοινωνία, τη μη ορθοτομούσα τον λόγον της αληθείας» και με ταπεινούς μοναχούς «με το ταπεινό ύφος και το καθαρό ήθος που αποτελούν τη θεία παρεμβολή στο ρεύμα της βίας, της ρευστότητας, της χλιαρότητας κι επιπολαιότητας. Φωτίζουν, νοηματοδοτούν, πληροφορούν τη χαρά της ελπίδος». Στο Άγιο Όρος διασώζεται η θεανθρωποκεντρική παράδοση της εκκλησίας ως ζωή και ήθος. Μια αγωνιζομένη κοινωνία προς το Θεό, που μεταδίδει την ευλογία της ειρήνης μέσα από μια συνεχή υπερχιλιστή δοκιμασία, άσκηση και αγωνία περισυλλέγοντας ναυαγούς.

Το Άγιο Όρος έχει αμάραντο κάλλος. Υπήρξε το ακάματο εργαστήρι της αρετής, η σχολή της ανώτερης φιλοσοφίας, το ταμείο της τέχνης, της ορθοστασίας του Γένους και της φιλοκαλίας της Ελληνορθόδοξου Πίστεως. Ο δρομοδείχτης και ελπιδοφόρος φωτοδοτης του διαβρωμένου σύγχρονου πολιτισμού. Η αθωνική πολιτεία αποτελεί ζωντανό μνημείο για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, συνεχή και αδιάκοπη πνευματική μαρτυρία της χριστιανοσύνης, εθνική παρακαταθήκη και πνευματική επένδυση για τον οικουμενικό Ελληνισμό.

Νίκος Ι. Κωστάρας